Cú sập 11/10: Binance trở thành mục tiêu của một cuộc tấn công được lên kế hoạch?

Ngày 11 tháng 10, thị trường tiền mã hóa chứng kiến một cú sập mạnh, và theo nhận định của nhà phân tích nổi tiếng Wu Blockchain, sự kiện này không phải ngẫu nhiên mà là một cuộc tấn công được chuẩn bị kỹ lưỡng nhằm vào sàn giao dịch khổng lồ Binance và một trong những nhà tạo lập thị trường (market maker) lớn của họ.

Điểm yếu chí mạng bị khai thác chính là hệ thống ký quỹ Tài khoản Hợp nhất (Unified Account) của Binance.

Lỗ Hổng Ký Quỹ và Ba Tài Sản Bị Tấn Công

Binance đã mở rộng tài sản ký quỹ cho Tài khoản Hợp nhất không chỉ là các sản phẩm ký quỹ bằng USDT và bằng coin thông thường, mà còn chấp nhận cả các sản phẩm phái sinh PoS và các stablecoin có lãi suất (yield-bearing stablecoin).

Ba tài sản chịu ảnh hưởng nặng nề nhất trong cuộc tấn công này là USDe, WBETH, và BNSOL.

Vấn đề cốt lõi nằm ở cách thức định giá thanh lý. Vì được sử dụng làm tài sản thế chấp trong Tài khoản Hợp nhất, giá thanh lý của chúng được tính dựa trên giá sổ lệnh giao dịch giao ngay (spot order book prices) của chính Binance, chứ không phải từ các tài sản có chốt cố định (hard peg).

Ngược lại, BUSD—cũng được dùng làm ký quỹ hợp nhất—duy trì chốt giá ổn định, và dữ liệu oracle của Aave trên chuỗi cho USDe vẫn cố định ở mức 1:1, điều này đã giúp tránh được các đợt thanh lý quy mô lớn trên các nền tảng khác.

Cơ Chế Khai Thác: Sụp Đổ Ký Quỹ và Thanh Lý Dây Chuyền

Khi cả Bitcoin và các altcoin đồng loạt giảm sâu, các trader phái sinh đã bắt đầu thua lỗ. Đối với các vị thế ký quỹ bằng coin, sự kết hợp giữa giá coin giảm và việc các tài sản thế chấp bị mất chốt giá nghiêm trọng (depegging) đã làm xói mòn giá trị ký quỹ.

USDe lao dốc xuống mức thấp chỉ còn $0.65, WBETH còn $0.20, và BNSOL chỉ còn $0.13.

Ngay cả các danh mục đầu tư đã được phòng hộ (hedged) cũng không thể chống đỡ trước sự sụp đổ của ký quỹ này, kích hoạt một loạt các đợt thanh lý dây chuyền trên toàn bộ vị thế hợp đồng tương lai và ba tài sản thế chấp nói trên của Binance.

Điều đáng chú ý, cuộc tấn công này không chỉ ảnh hưởng đến các trader cá nhân. Các nhà tạo lập thị trường sử dụng những tài sản này làm ký quỹ đã bị buộc phải đóng tất cả các vị thế và thanh lý toàn bộ tài sản thế chấp của họ.

Hơn thế nữa, USDe còn chịu thiệt hại nặng nề hơn do chương trình lãi suất 12% của Binance, vốn khuyến khích các nhà nắm giữ stablecoin lớn sử dụng các sản phẩm cho vay của Binance để thực hiện vay đệ quy (recursive borrowing) USDe, làm tăng thêm mức độ thiệt hại của cuộc tấn công có chủ đích này.

Hậu Quả và Chi Phí Thiệt Hại

Kết quả của cuộc tấn công là rõ ràng:

• Giá giao ngay của USDe trên Binance tụt sâu hơn nhiều so với các sàn giao dịch tập trung khác (hầu hết đều giữ trên $0.9).

• Việc đổi USDe trên chuỗi (on-chain redemptions) vẫn diễn ra bình thường, cho thấy vấn đề chủ yếu tập trung trên Binance.

• Mức giá đáy cục bộ của một số altcoin trên Binance cũng thấp hơn đáng kể so với các sàn khác, nhiều khả năng liên quan đến việc thanh lý bắt buộc của các nhà tạo lập thị trường lớn.

Tổng khối lượng giao dịch giao ngay 24 giờ của USDe, WBETH, và BNSOL trên Binance ước tính khoảng $3.5–4 tỷ. Ước tính lợi nhuận và thua lỗ (PnL) thực hiện hóa nằm trong khoảng $500 triệu đến $1 tỷ. Nếu Binance phải bồi thường toàn bộ những tổn thất này, tổng chi phí sẽ nằm trong phạm vi đó.

Một bằng chứng quan trọng khác cho thấy đây là một cuộc tấn công có chủ đích là thời điểm xảy ra. Nó diễn ra chính xác trong khoảng thời gian giữa việc Binance thông báo điều chỉnh giá oracle (ngày 6/10) và thời điểm triển khai thực tế (dự kiến ngày 14/10).

Khoảng trống tám ngày này đã tạo ra một cửa sổ cơ hội rõ ràng cho những kẻ tấn công, mặc dù đội ngũ rủi ro của Binance đã có phòng vệ nhưng cú đánh quá nhanh và mạnh khiến họ không kịp trở tay.

Bài Học Về Quản Lý Rủi Ro và Thiết Kế Sản Phẩm

Sự kiện thị trường này đã đặt ra câu hỏi về lựa chọn tài sản thế chấp ký quỹ và thiết kế định giá thanh lý.

Wu Blockchain bình luận rằng, đối với các tài sản gốc dựa trên PoS, ngay cả khi có chiết khấu thanh khoản, oracle thanh lý nên duy trì một mức giá sàn cứng (hard floor) thay vì chỉ dựa vào giá sổ lệnh giao ngay. Điều này đặc biệt quan trọng đối với giao dịch ký quỹ nội bộ sàn, nơi rủi ro đối tác và rủi ro hoạt động luôn tiềm ẩn.

Quan điểm của Chuyên gia

So sánh với UST và Lời Khuyên Thận Trọng

• Vấn đề của USDe: Vẫn còn là một chủ đề gây tranh cãi liệu USDe có duy trì chốt giá cố định 1:1 thực sự hay không. Sự sụp đổ của Luna–UST là một lời nhắc nhở cay đắng: thời điểm đó, Binance cũng đã chịu tổn thất lớn khi cố gắng bảo vệ UST quanh mức $0.7.

• Khuyến nghị cho Binance: Nếu Binance vẫn nhất quyết sử dụng USDe làm ký quỹ Tài khoản Hợp nhất, họ nên giới hạn quy mô vị thế tối đa được hỗ trợ bởi tài sản thế chấp đó, dựa trên tính thanh khoản và độ đàn hồi của thị trường, nhằm đảm bảo khả năng phục hồi của hệ thống.

Phản ứng từ Thị trường

• Tom Lee (Chủ tịch BitMine): Thị trường giảm giá lần này có thể đã quá hạn. Kể từ mức thấp tháng 4, thị trường đã tăng 36%. Việc chỉ số sợ hãi VIX tăng vọt 29% phản ánh nhu cầu tìm kiếm nơi trú ẩn an toàn mạnh mẽ của nhà đầu tư. Ông xem đợt bán tháo này là một cuộc “thanh lọc” lành mạnh và là cơ hội mua tốt nếu không có sự thay đổi cấu trúc thị trường thực sự.

• Nhà đầu tư @mindaoyang: Ông nhận định vụ sập thị trường hiện tại có nhiều điểm tương đồng với sự sụp đổ của LUNA, khi cả hai đều xảy ra lúc các sàn lớn bắt đầu chấp nhận các stablecoin “không phải fiat” làm tài sản thế chấp có tỷ lệ cao, cho phép rủi ro lan truyền qua các sàn.

  • Ông chỉ ra sự nguy hiểm của việc áp dụng định giá theo thị trường (market-fed pricing) trong khi vẫn cho phép tỷ lệ thế chấp cao – đặc biệt khi các sàn giao dịch tập trung có hiệu suất kinh doanh chênh lệch giá (arbitrage) thấp, khuếch đại rủi ro hệ thống.

  • Ông cũng nhấn mạnh rằng các tài sản loại LSD (Liquid Staking Derivatives) phải đối mặt với các vấn đề tương tự, vì chúng về cơ bản là tài sản biến động được ngụy trang dưới vẻ ngoài của “sự ổn định”.

Sự kiện ngày 11/10 là một hồi chuông cảnh tỉnh. Đổi mới sản phẩm tài chính đòi hỏi sự thận trọng lớn hơn, và các sàn giao dịch vẫn còn nhiều việc phải làm để cải thiện hệ thống.

• Lạm phát 229%: Cách “đô la Binance” trở thành đồng tiền thật sự của Venezuela
• ‘Mùa meme BNB’ là có thật: Trader thu lợi khủng, nhưng liệu đà tăng có bền vững?
• Binance xin lỗi và bồi thường cho người dùng tổn thất với USDe, BNSOL, WBETH

Vương Tiễn