Sự sụp đổ của FTX: Những bài học đắt giá dù đã biết nhưng không rút kinh nghiệm

Sau khi Do Kwon, Three Arrows Capital và Alex Mashinsky vô tình tạo ra những cú sập trong thị trường tiền điện tử vào năm nay, Sam Bankman-Fried (SBF) lại tiếp tục gây chấn động với cú ngã ngoạn mục những ngày gần đây. Theo đó, SBF đã làm lỗ 10 tỷ USD trong bảng cân đối kế toán của một trong những sàn giao dịch tiền điện tử tập trung lớn nhất và đáng tin cậy nhất một thời, FTX. Sẽ mất nhiều tháng cho đến khi những tin tức này lắng xuống và toàn bộ mức độ thiệt hại được tính toán rõ ràng.

Dù vậy, theo một hướng tích cực là những sự cố này sẽ để lại nhiều bài học tích cực hơn, trong đó đáng ghi nhớ nhất là:

1. Không phải private key của bạn, không phải tiền của bạn
2. Không tin tưởng, hãy xác minh

Các bên thứ ba đáng tin cậy là các lỗ hổng bảo mật

Gần 14 năm sau khi Satoshi Nakamoto phát hành white paper về Bitcoin, nơi họ vạch ra kế hoạch chi tiết cho một phiên bản tiền điện tử hoàn toàn ngang hàng, cho phép các khoản thanh toán trực tuyến được gửi trực tiếp từ bên này sang bên khác mà không cần thông qua tổ chức tài chính, thị trường tiền điện tử đã ngày càng phát triển và thu hút được nhiều dự án mới mở ra. Nhưng hầu hết khối lượng giao dịch của các đồng crypto diễn ra trên các sàn giao dịch tập trung, tức là các tổ chức tài chính…

Satoshi đã nêu rõ động cơ tạo ra Bitcoin, như là loại bỏ sự phụ thuộc của hệ thống tài chính vào các bên thứ ba. Và dù chúng ta không biết Satoshi Nakamoto là ai thì chắc chắn Bitcoin và cryptocurrency đã phát triển đến mức không còn giống với ý tưởng ban đầu của họ. Năm 2001, Nick Szabo, cha đỡ đầu của các hợp đồng thông minh, đã xuất bản một bài đăng trên blog có tiêu đề “Các bên thứ ba đáng tin cậy là các lỗ hổng bảo mật”. Trong đó, ông nêu ra những nguy hiểm của việc xây dựng các hệ thống dựa vào các bên thứ ba và nhu cầu thiết yếu để xây dựng những hệ thống không dựa vào đó.

Sau đó Satoshi đến và tạo ra một giải pháp thay thế là Bitcoin. “Không phải private key của bạn, không phải tiền của bạn (Not your key, not your coin)” đã trở thành một câu thần chú mà bất kỳ ai cũng nắm rõ, nhằm mục đích làm nổi bật nhu cầu tự lưu trữ tiền điện tử thay vì phụ thuộc vào các trung gian tập trung. Tuy nhiên, nhiều người đã bỏ qua lời khuyên này. Bất chấp nhiều cảnh báo, bao gồm cả các vụ hack Mt.Gox và QuadrigaCX vào năm 2014 và 2019, năm nay hàng nghìn người đam mê tiền điện tử đã “bay màu” vì sử dụng các sàn giao dịch tiền điện tử hoặc nền tảng cho vay tập trung.

Mọi người không chỉ chọn không “xác minh” mà còn tin tưởng một cách mù quáng vào những doanh nghiệp hoàn toàn không rõ ràng và vốn có nhiều rủi ro. Hàng tỷ đô lâ đã được đưa vào các hộp đen và được quản lý bởi những kẻ tự cao tự đại, trong khi ngành công nghiệp này đứng lại và không làm gì cả… Phần tồi tệ nhất của cuộc khủng hoảng FTX là “cờ đỏ” (những dấu hiệu cảnh báo) đã quá rõ ràng nhưng người dùng lại cố tình làm ngơ…

Cờ đỏ bao quanh FTX

Sam Bankman-Fried đã làm nên tên tuổi của mình trong lĩnh vực tiền điện tử sau khi thành lập FTX vào năm 2019. Anh ấy nhanh chóng trở thành một nhân vật nổi bật trong ngành và là con cưng của giới truyền thông chính thống mà không cần phải trưng ra bất kỳ bằng chứng công việc nào chứng minh năng lực trước đó, trở thành người dưới 30 tuổi giàu nhất thế giới như FTX đạt được 32 tỷ USD vào năm 2022. Bankman-Fried được biết đến với tính cách ngổ ngáo và kế hoạch mang lại sự giàu có đáng kinh ngạc của mình thông qua lòng vị tha hiệu quả — sự giàu có mà anh ấy tích lũy được từ việc cho thuê và bán hopium giá sỉ cho các nhà đầu tư mạo hiểm. Họ bán lại nó cho những người muốn kiếm tiền nhanh chóng và hành động này đã vô tình lật tung các đồng xu sôi nổi mới nhất trên thị trường.

Sam Bankman-Fried

Các hoạt động săn mồi của Alameda Research, công ty thương mại Bankman-Fried được thành lập vào năm 2017, không phải là bí mật gì lớn đối với ngành. Công ty đã nuôi các token quản trị của hàng chục dự án DeFi đầy hứa hẹn sau đó đưa chúng vào quên lãng. Trong nhiều trường hợp, điều này vô tình gây ra những tổn hại không thể cứu vãn cho các nhà đầu tư bán lẻ và chính các dự án. Bankman-Fried cũng trở thành một người ủng hộ nhiệt thành cho Solana — mạng layer-1 có tổng giá trị bị khóa phần lớn đều nhờ hai anh em mạo danh một nhóm các nhà phát triển DeFi bị thổi phồng. Solana đã giảm giá nhiều lần kể từ khi nó bùng nổ vào năm 2021 và hệ sinh thái của nó đã bị ảnh hưởng lớn do sự sụp đổ của FTX.

Bankman-Fried đã dành cả năm nay để dán mặt vào các bảng quảng cáo FTX, giao lưu với các chính trị gia và cơ quan quản lý, và vận động hành lang cho dự luật Đạo luật Bảo vệ Người tiêu dùng Hàng hóa Kỹ thuật số (DCCPA), thứ mà nếu được ban hành sẽ giết chết thị trường tài chính phi tập trung một cách hiệu quả. Nói cách khác, anh ta leo lên đỉnh và sau đó cố gắng kéo chiếc thang bên dưới để phá hoại người khác.

Bankman-Fried giám sát FTX, trong khi Alameda Research được dẫn dắt bởi Caroline Ellison, một thanh niên 28 tuổi chỉ có 19 tháng kinh nghiệm trước đó với tư cách là một nhà giao dịch cấp dưới tại Jane Street. Vào năm 2021, cô đã gây ra tranh cãi khi tiết lộ trên Twitter rằng cô đã sử dụng amphetamine (một chất kích thích hệ thần kinh trung ương mạnh được sử dụng trong điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý,…). “Không có gì đặc biệt giống như việc sử dụng amphetamine, điều này khiến bạn có nhiều hơn trải nghiệm của một con người bình thường. Việc không dùng thuốc thật ngu ngốc mà!”, cô viết. Sau đó một năm, Ellison trở thành tâm điểm của vụ bê bối FTX sau khi có thông tin cho rằng Bankman-Fried đã chuyển khoảng 10 tỷ USD tiền của khách hàng FTX để giúp công ty chống lại cuộc khủng hoảng mất khả năng thanh toán.

Trong khi nhiều trò tai quái khác có thể xảy ra mà không ai biết, những lá cờ đỏ với Bankman-Fried và Ellison đã quá rõ ràng, đủ để thấy và tránh xa. Tuy nhiên, rất ít người đã làm được điều này và không ai dự đoán được trò hề gian lận của cặp đôi này. Đáng buồn thay, vẫn còn rất nhiều lá cờ đỏ trong toàn ngành….

Chúng ta sẽ không bao giờ trưởng thành nếu không rút kinh nghiệm

Những diễn biến trong tuần trước tại thị trường tiền điện tử không có gì mới. Lịch sử đầy rẫy sự lạm dụng lòng tin, tiền bạc và quyền lực. Đây là lý do tại sao Satoshi đã phát minh ra Bitcoin — để tạo ra một hệ thống tiền tệ hợp lý, giúp loại bỏ nhu cầu “tin tưởng” và không thể bị lạm dụng. Nhưng dường như chúng ta không thể không tự giúp mình. Đoạn độc thoại kết thúc của Jeremy Irons trong bộ phim Margin Call tóm lại câu chuyện này một cách hoàn hảo: “Đó chỉ là tiền; nó được tạo thành. Những mảnh giấy với hình ảnh trên đó, vì vậy chúng ta không cần phải giết nhau chỉ để lấy thứ đó. Nó không sai. Và chắc chắn ngày nay nó không khác so với trước đây. Tất cả đều giống nhau, cứ lặp đi lặp lại; chúng ta không thể tự giúp mình”.

Các cuộc khủng hoảng tài chính thay đổi qua từng năm bằng các vụ nổ tiền điện tử, như là vụ Mt. Gox, QuadrigaCX, Voyager Digital, Celsius, FTX, BlockFi. Những vụ này có các điểm tương đồng quá rõ ràng. Tất cả chỉ là cùng một chu kỳ lặp lại nhưng dường như chúng ta không bao giờ học được…

Trớ trêu là trong vũ trụ kỳ lạ nào đó, ngành công nghiệp tiền điện tử sẽ thực hiện một vòng tròn đầy đủ, chọn ra và tái tạo những khía cạnh tồi tệ nhất của thế giới tài chính truyền thống mà ban đầu nó tìm cách lật đổ. Phụ thuộc vào các bên thứ ba đáng tin cậy, các giao dịch ngoài chuỗi mờ ám, vay nợ quá mức, phi tập trung để chấp nhận rủi ro không suy giảm — chúng ta đã làm tất cả những điều đó và làm như vậy với một tâm lý ngây thơ hết mức, không hề có lỗi, theo kiểu cypherpunk điển hình. FTX là một doanh nghiệp được quản lý theo luật và tuân theo quy định đầy đủ của các khu vực pháp lý nước ngoài, thứ mà các chính trị gia thường hay quảng bá cho những đòn bẩy thần chú vô nghĩa nhằm che đậy sự giàu có của họ. Nói cách khác, một doanh nghiệp được quản lý đã làm điều gì đó bất hợp pháp mà không bị các cơ quan quản lý bắt vì thực hiện hành vi đó. Thật là một cú sốc, phải không?

Lần này, chúng ta đã làm hỏng thị trường tiền điện tử, nhưng không phải vì mục tiêu của chúng ta là sai lầm, mà bởi vì chúng ta không học được những bài học mà chúng ta đã biết: đừng phớt lờ những lá cờ đỏ; không tin tưởng, xác minh; và luôn tự bảo quản tài sản của mình.

Tham gia Telegram của Tạp Chí Bitcoin: https://t.me/tapchibitcoinvn

Theo dõi kênh Tiktok của Tạp Chí Bitcoin tại đây: https://www.tiktok.com/@tapchibitcoin

• FTX bị điều tra hình sự ở Bahamas
• Nghiên cứu: Vụ sụp đổ của FTX thôi thúc các nhà đầu tư tăng cường tích lũy Bitcoin

Xoài

Theo Cryptobriefing