Solana Network Extensions là gì và vì sao nó quan trọng?

 Bài viết ​​của Aryan Sheikhalian, Trưởng phòng Nghiên cứu tại CMT Digital, được đăng lần đầu tại CryptoSlate.

Ethereum đang đặt cược lớn vào tương lai của rollup. Nhưng đúng với phong cách đặc trưng của mình, Solana chọn một hướng đi khá— không chỉ mở rộng dung lượng khối, mà còn tạo ra các môi trường thực thi tùy chỉnh với khả năng kiểm soát cấp độ đầu tiên dành cho nhà phát triển.

Giới thiệu Network Extensions—sáng kiến hạ tầng quan trọng nhất và cũng dễ bị hiểu lầm nhất của Solana tính đến hiện tại. Dù thường bị ví như sidechain hoặc “appchain phiên bản Solana”, cách so sánh này đã đánh giá thấp tiềm năng thật sự của chúng. Network Extensions cho phép tạo các môi trường thực thi chuyên biệt mà không phá vỡ tính thanh khoản và khả năng liên kết giữa các ứng dụng—mở ra một không gian mới cho các ứng dụng chuyên biệt mà vẫn gắn liền với mạng chính.

Đây không chỉ là chiến lược mở rộng. Mà là tuyên ngôn về cách hạ tầng crypto nên vận hành trong tương lai.

Khác với Ethereum buộc nhà phát triển đẩy tính toán ra Layer-2 và đối mặt với tình trạng phân mảnh thanh khoản, Solana đang xây dựng một lớp nền thống nhất nhưng có khả năng tùy biến cao—nơi chuyên môn hóa là một yếu tố cơ bản ngay từ tầng Layer-1. Với Network Extensions, Solana giữ nguyên cơ chế bảo mật từ trình xác thực, hỗ trợ các mô hình đồng thuận khác biệt, logic giao dịch tùy chỉnh và không cần phải tạo ra chuỗi mới hay chấp nhận sự hạn chế của rollup.

Tùy biến mà không phân mảnh

Trong khi Ethereum xây dựng Layer-2 để mở rộng thông lượng, Solana phát triển Network Extensions nhằm chuyên biệt hóa. Các rollup của Ethereum dù hiệu quả nhưng đều vận hành theo mô hình gần như giống nhau: không gian khối đa dụng, ít sự khác biệt và thanh khoản bị chia cắt trên nhiều chuỗi biệt lập.

Ngược lại, Network Extensions của Solana cho phép nhà phát triển xây dựng môi trường thực thi riêng từ đầu: cơ chế đồng thuận riêng, logic giao dịch độc lập, lưu trữ riêng biệt và luồng xử lý không cạnh tranh với mạng chính. Quan trọng hơn, tất cả vẫn giữ được tính kết nối và thanh khoản thống nhất trên Layer-1.

Quản lý dữ liệu theo phong cách Solana

Khác với Ethereum đặt ra tiêu chuẩn cố định cho rollup, Solana chủ động không áp đặt một mô hình duy nhất cho Network Extensions. Mục tiêu là khuyến khích sự thử nghiệm—miễn là các extension vẫn đảm bảo xác thực trạng thái và liên kết chặt chẽ với Layer-1, giữ nguyên trạng thái và thanh khoản thống nhất.

Để làm được điều đó, Solana đã giới thiệu các “luồng dữ liệu chuyên biệt”, tương tự như blobspace của Ethereum. Một ví dụ nổi bật là ZK Compression—hợp tác giữa Helius và Light Protocol. Bằng cách nén trạng thái tài khoản và sử dụng zero-knowledge proof để xác thực, ZK Compression cho thấy khả năng mở rộng Solana mà vẫn giữ được tính xác minh và tốc độ cao.

So sánh với Ethereum: Ưu tiên thông lượng hơn tùy biến

Trong khi Solana mở rộng không gian thực thi bằng Network Extensions, Ethereum theo đuổi hai hướng chính: rollup và preconfirmation.

• Rollup: gom các giao dịch ngoài chuỗi và gửi lại lên Ethereum L1, đánh đổi bằng tính thanh khoản phân mảnh và trạng thái độc lập.

• Preconfirmation: giảm độ trễ cảm nhận bằng cách cung cấp đảm bảo mềm trước khi ghi vào khối—hữu ích nhưng không mang tính đột phá.

Solana đi đường vòng: nhờ khả năng finality dưới 1 giây, họ không cần preconfirmation; nhờ Network Extensions, họ tránh được sự phức tạp của L2 và giữ toàn bộ hoạt động trong một chuỗi thống nhất.

Lý do các nhà phát triển nên quan tâm

Network Extensions hạ thấp rào cản tạo môi trường thực thi tùy chỉnh mà không cần khởi chạy chuỗi mới hay đánh đổi trải nghiệm người dùng. Đây là tiền đề cho hàng loạt ứng dụng blockchain chuyên biệt—từ DeFi tốc độ cao đến hạ tầng IoT.

Một số ứng dụng tiềm năng bao gồm:

• DeFi: Môi trường riêng biệt hỗ trợ giao dịch tần suất cao, độ trễ thấp và tuân thủ quy định như KYC.

• Quản lý chuỗi cung ứng: Xử lý dữ liệu logistics trong môi trường tách biệt, đảm bảo tính toàn vẹn mà không làm nghẽn mạng chính.

• DePIN & IoT: Tiếp nhận và xử lý dữ liệu thiết bị IoT một cách hiệu quả, tích hợp vào các mạng phi tập trung vật lý.

• Gaming: Tối ưu hóa xử lý giao dịch trong game, thanh toán tức thì và nền kinh tế ảo tùy chỉnh.

Tương lai của Network Extensions

Network Extensions thay đổi cách tiếp cận mở rộng blockchain—not chỉ bằng cách xử lý thêm giao dịch, mà bằng khả năng hỗ trợ nhiều loại ứng dụng khác nhau. Khi nhiều nhà phát triển thử nghiệm môi trường chuyên biệt, hạ tầng của Solana có thể tiến hóa thành mạng lưới các lớp chuyên dụng, nhưng vẫn thống nhất tại Layer-1.

Thay vì phân mảnh như nhiều hệ sinh thái khác, Solana giữ khả năng tùy biến ngay trong mạng chính—giảm ma sát, bảo toàn khả năng kết nối và giúp nhà phát triển xây dựng mà không phải bắt đầu từ con số 0. Mô hình này có thể mở ra những nền tảng DeFi riêng biệt, ứng dụng tiêu dùng thế hệ mới và giải pháp blockchain dành cho doanh nghiệp tuân thủ pháp lý.

Thành công của Network Extensions sẽ phụ thuộc vào cộng đồng, công cụ phát triển và các ứng dụng thực tế. Nhưng những dấu hiệu ban đầu là đầy hứa hẹn. Nếu đi đúng hướng, đây có thể là chiến lược định hình lại hạ tầng blockchain: từ mở rộng đơn thuần sang tùy biến, thích ứng và tối ưu hóa theo từng loại ứng dụng.

• SOL hướng tới mốc $200 – 3 chất xúc tác quan trọng cần theo dõi
• Cardano hay Solana? Cái tên nào sẽ tỏa sáng vào năm 2026?

Vương Tiễn