Tâm lý thị trường crypto mắc kẹt trong sợ hãi cực độ khi tin tốt không đẩy được giá

Tâm lý thị trường crypto đã chìm sâu trong sắc đỏ suốt hai tháng qua. Chỉ số Tham lam và Sợ hãi (Fear & Greed) đã dành hơn 30% thời gian của năm 2025 trong vùng “sợ hãi” hoặc “sợ hãi cực độ”, trong khi các thước đo thay thế khác cho thấy thị trường chỉ dao động quanh 10–25 điểm trên thang 100 kể từ giữa tháng 11.

Bitcoin đang hướng tới quý IV tệ nhất kể từ năm 2018. Nhiều altcoin vốn hóa lớn đã giảm tới 90% so với đỉnh. Trái ngược hoàn toàn, vàng, bạc và các chỉ số chứng khoán lớn đồng loạt lập đỉnh mới trong cùng giai đoạn.

Bầu không khí trở nên độc hại. Nhà đầu tư crypto đã đạt được hầu như mọi điều kiện vĩ mô, chính sách và cấu trúc mà họ vận động suốt từ năm 2021. Nhưng phần thưởng nhận lại là một thị trường liên tục suy yếu sau mỗi nhịp hồi và kém xa mọi loại tài sản cạnh tranh khác.

Đây không phải cách một chu kỳ kết thúc. Đây là cách niềm tin sụp đổ và các câu chuyện đầu tư bị phá vỡ.

Để hiểu vì sao tâm lý lao dốc mạnh như vậy, cần bóc tách năm yếu tố chồng chéo: hiệu suất so với kỳ vọng, thanh khoản cạn dần, các đợt thanh lý đòn bẩy khốc liệt, bối cảnh vĩ mô rối rắm và sự mệt mỏi của các câu chuyện tăng giá, khiến mọi cột mốc tích cực đều biến thành “bán theo tin”.

Khoảng cách độc hại giữa hiệu suất và kỳ vọng

Bitcoin lập đỉnh lịch sử 126.000 USD vào tháng 10 với một bức tranh tưởng như hoàn hảo: ETF spot ghi nhận dòng vốn kỷ lục, nguy cơ chính phủ Mỹ đóng cửa làm dấy lên câu chuyện trú ẩn an toàn, và lần cắt giảm lãi suất thứ ba đã được định hình.

Thế nhưng, thay vì một quý IV bùng nổ như nhiều người kỳ vọng, Bitcoin lại giảm 30% và kết thúc năm với mức giảm nhẹ, đánh dấu quý IV tệ nhất kể từ 2018.

Altcoin còn chịu thiệt hại nặng nề hơn, nhiều đồng mất tới 90% giá trị so với đỉnh. Thanh khoản mỏng và thực tế rằng phần lớn token ra mắt giai đoạn 2024–2025 không có product-market fit ngoài đầu cơ đã xóa sổ giá trị của chúng.

Sự đối lập với tài sản truyền thống càng khoét sâu nỗi đau. Vàng tăng 70%, bạc tăng 143%, S&P 500 lập đỉnh mới. Trong khi đó, danh mục của nhà đầu tư crypto liên tục “chảy máu”, dù các tài sản được xem là hàng rào chống mất giá đều sinh lời mạnh.

Khoảng cách này tạo ra một dạng “độc tố tâm lý” rất đặc thù: cảm giác rằng luận điểm đầu tư là đúng, nhưng công cụ lại sai – hoặc tệ hơn, cả một loại tài sản đã bị phá vỡ. Khi hiệu suất kém xa kỳ vọng trong bối cảnh mọi điều kiện đều “đúng sách”, tâm lý không chỉ xấu đi, mà sụp đổ hoàn toàn.

Thanh khoản suy kiệt và sự rút lui của người tham gia

Dữ liệu on-chain cho thấy khối lượng giao dịch và số địa chỉ hoạt động của Bitcoin đã giảm dần từ tháng 11, với mức sụt giảm hai chữ số. Báo cáo giữa tháng 12 của VanEck ghi nhận phí giao dịch yếu, số địa chỉ mới trì trệ và tăng trưởng hash rate chậm lại. Khối lượng phái sinh và hợp đồng tương lai cũng giảm liên tục từ cuối tháng 8, trong khi nhiều bàn giao dịch mô tả áp lực mua rất yếu quanh vùng 87.000–90.000 USD.

Giá giảm trong bối cảnh khối lượng teo tóp là tín hiệu rõ ràng rằng bên mua đã rút lui. Bitcoin nhiều lần kiểm định hỗ trợ nhưng không thể lấy lại các mốc cao hơn, và mỗi nhịp hồi thất bại lại củng cố nhận thức rằng thị trường thiếu niềm tin.

Thanh khoản mỏng cũng khuếch đại biến động giảm. Khi thiếu lực mua sâu, chỉ cần các lệnh bán nhỏ cũng đủ khiến giá “rơi hẫng”, kích hoạt stop-loss và thanh lý dây chuyền, trực tiếp đẩy các chỉ số sợ hãi tăng cao.

Số địa chỉ hoạt động suy giảm cho thấy dòng tiền bán lẻ đang rời bỏ thị trường. Tổ chức mang lại vốn, nhưng không mang theo năng lượng đầu cơ – yếu tố từng tạo ra các pha tăng mạnh của crypto.

Khi bán lẻ rút lui, thị trường chỉ còn là cuộc giằng co giữa trader dùng đòn bẩy và holder dài hạn, trong khi không bên nào sẵn sàng đẩy giá lên cao. Kết quả là một đợt giảm dai dẳng, khối lượng thấp – đặc trưng của quý IV vừa qua.

Thanh lý đòn bẩy và phân phối từ holder dài hạn

Cú sập tháng 11 là sự kết hợp của chốt lời trên 100.000 USD, dòng vốn ETF đảo chiều và khoảng 20 tỷ USD đòn bẩy bị cuốn trôi trong tháng 10. Các ví “OG” ngủ yên nhiều năm bất ngờ hoạt động, bán ra hàng trăm nghìn Bitcoin khi giá còn cao, khiến thị trường tin rằng “tiền thông minh” đã thoát ở đỉnh chu kỳ.

Về mặt cơ học, kịch bản rất rõ ràng: Bitcoin vượt 120.000 USD, open interest lập kỷ lục, funding rate tăng vọt và thị trường quá nóng. Khi giá không thể bứt phá tiếp và bắt đầu quay đầu, thanh lý diễn ra theo chuỗi. Long bị ép bán, stop-loss kích hoạt, cấu trúc thị trường sụp đổ chỉ trong vài ngày.

Những đợt bán ra từ holder dài hạn gây thêm tổn thương tâm lý. Khi các ví không hoạt động nhiều năm bất ngờ bán, thị trường mặc định đó là tín hiệu thoát hàng của nội bộ. Dù nhận định này có thể không hoàn toàn chính xác, nhưng trong tâm lý thị trường, cảm nhận quan trọng hơn sự thật.

Khi niềm tin rằng “tiền thông minh đã bán đỉnh” lan rộng, những người còn lại sẽ bán để tránh trở thành người cuối cùng. Vòng lặp tự củng cố này đẩy giá xuống thấp hơn, gia tăng sợ hãi và kéo theo thêm lực bán.

Vĩ mô rối rắm và tiến trình chính sách lộn xộn

Các dữ liệu lạm phát gần đây tại Mỹ và thông điệp từ Fed làm tăng khả năng cắt giảm lãi suất vào năm 2026, nhưng chưa đủ rõ ràng để tạo tín hiệu “lãi suất thấp kéo dài”. Crypto vì thế dao động cùng mọi nhịp rung lắc của tài sản rủi ro, thay vì giao dịch như một nơi trú ẩn.

Khi USD suy yếu, Bitcoin chỉ hồi ngắn. Khi khẩu vị rủi ro giảm, Bitcoin lại giảm mạnh hơn cổ phiếu. Mô hình này làm xói mòn câu chuyện “vàng số”, ít nhất trong ngắn hạn.

Ở mặt chính sách, bức tranh cũng thiếu gọn gàng. Châu Âu triển khai MiCA, buộc sàn giao dịch và tổ chức phát hành stablecoin phải tuân thủ hoặc rời thị trường. Tại Mỹ, Đạo luật GENIUS đang định hình khung stablecoin nhưng phải đến 2027 mới hoàn tất. Đạo luật CLARITY thì đình trệ sau giai đoạn chính phủ đóng cửa kéo dài.

Song song đó, làn sóng kiện tụng tư nhân gia tăng khi vai trò cưỡng chế của SEC suy yếu, khiến rủi ro pháp lý vẫn lơ lửng. Không yếu tố nào trong số này tạo cảm giác “đường băng sạch”.

Điều này đặc biệt quan trọng bởi luận điểm crypto năm 2025 đặt cược vào sự rõ ràng: ETF spot sẽ hút vốn tổ chức, chính quyền thân thiện sẽ gỡ bỏ rào cản pháp lý, và môi trường vĩ mô sẽ ủng hộ tài sản khan hiếm. Cả ba đều xảy ra, nhưng giá không phản ánh.

Khoảng cách giữa luận điểm và kết quả thực tế đã đẩy tâm lý từ lạc quan sang hoang mang rồi rơi vào sợ hãi.

Thắng mọi mặt trận, nhưng vẫn thua thị trường

Năm 2025 mang lại một “tổng thống thân crypto”, ETF spot, các IPO đình đám như Circle, cùng hàng loạt tiêu đề token hóa từ BlackRock. Nhưng giá lại giảm sau mỗi sự kiện.

Chiến thắng của Trump được kỳ vọng là cú hích tăng giá, nhưng Bitcoin lại điều chỉnh. Dòng tiền ETF lập kỷ lục, nhưng Bitcoin đi ngang rồi giảm. IPO của Circle được xem là dấu mốc xác nhận ngành, song không tạo ra xu hướng giá bền vững.

Mỗi cột mốc tích cực đều trở thành bẫy bán theo tin. Altcoin tiếp tục kém xa, trong khi vàng và bạc chiếm trọn ánh hào quang của câu chuyện “tài sản cứng”.

Khi một ngành đạt được hầu hết các chiến thắng cấu trúc mà nó theo đuổi suốt nhiều năm nhưng vẫn underperform, tâm lý bán lẻ tất yếu chuyển từ hưng phấn sang thất vọng.

Ngành crypto giành được chính sách, sự rõ ràng pháp lý, khả năng tiếp cận tổ chức và hậu thuẫn chính trị, nhưng không thứ gì chuyển hóa thành đà tăng giá bền vững. Ngược lại, các chiến thắng trở thành điểm xả: nội bộ bán theo tin, bán lẻ mua theo kỳ vọng, và giá kết thúc thấp hơn.

Sự mệt mỏi của các câu chuyện khiến nhà đầu tư ngừng tin vào chất xúc tác tiếp theo. Khi mọi tin tốt đều là cơ hội bán, không còn lý do để tin rằng lần tới sẽ khác.

Thị trường rơi vào trạng thái bẫy: tin tốt không đẩy giá, tin xấu thì tăng tốc đà giảm. Đó chính là môi trường duy trì nỗi sợ hãi cực độ suốt nhiều tháng.

Sợ hãi cực độ thực sự nói lên điều gì

Các chỉ số sợ hãi cực độ phản ánh một thị trường cảm thấy bị chính luận điểm của mình phản bội. Nhà đầu tư tin vào chu kỳ halving, câu chuyện ETF, sự rõ ràng pháp lý và bối cảnh vĩ mô. Tất cả đều diễn ra, nhưng thị trường vẫn giảm.

Điều đó không chỉ gây thất vọng cho trader tìm kiếm lợi nhuận, mà còn làm mất phương hướng cho mọi thành phần tham gia thị trường.

Lịch sử cho thấy sợ hãi cực độ đôi khi là tín hiệu ngược chiều, mở ra những điểm vào tốt nhất. Tuy nhiên, điều này chỉ đúng khi các điều kiện nền tảng cải thiện.

Hiện tại, những yếu tố gây sợ hãi – thanh khoản suy yếu, gánh nặng đòn bẩy, vĩ mô mơ hồ và sự mệt mỏi của câu chuyện – vẫn chưa được giải quyết. Chúng đang hình thành một trạng thái cân bằng mới: giá giảm chậm, khối lượng cạn kiệt và không ai dám gọi đáy.

Câu hỏi cho năm 2026 là liệu thị trường có tìm được một chất xúc tác đủ mạnh để đảo chiều xu hướng này, hay chu kỳ sẽ kết thúc không bằng một cú nổ, mà bằng một quá trình đầu hàng chậm chạp, nghiền nát toàn bộ câu chuyện crypto.

• Tâm lý thị trường xuống mức “Sợ hãi tột độ” khi Bitcoin còn 104.000 USD
• Bitcoin giảm về 93.000 đô la đẩy tâm lý thị trường xuống mức sợ hãi tột độ

Vương Tiễn